Năm 2019, Tản Mạn Kiến Trúc được một nhóm bạn cùng sáng lập với ước mong lan tỏa tình yêu dành cho di sản kiến trúc đến với cộng đồng.

Dự án ra đời như một diễn đàn chia sẻ những tư liệu mà dự án sưu tập được trong quá trình khảo sát thực địa. Khi bắt đầu tìm hiểu về di sản kiến trúc, chúng tôi đã đối mặt với một khoảng trống về tư liệu: hoặc những tài liệu lưu trữ khó tiếp cận, hoặc chúng được viết bằng ngôn ngữ chuyên ngành không phổ biến với cộng đồng, khi khác thì chúng chỉ đơn thuần là những con số rời rạc và chưa được ghép lại để trở thành một câu chuyện. Nhận thấy những khoảng trống đó, dự án được thành lập nhằm tìm kiếm một hướng tiếp cận khác hơn, truyền tải thông tin kiến trúc qua hình ảnh, chuyện kể từ thực địa và không ngừng mở rộng khả năng cùng đối thoại và thảo luận cởi mở. Không chỉ là một trang thông tin, Tản Mạn Kiến Trúc mong muốn rằng chúng tôi trở thành một diễn đàn nơi đón nhận những tiếng nói đa dạng về việc giữ gìn di sản kiến trúc.

Sự đa dạng luôn là có mặt trong những phương châm hoạt động của dự án. Các thành viên sáng lập đến từ nhiều chuyên ngành khác nhau, từ kiến trúc, du lịch, nhân học, văn chương, nghệ thuật đến sử học. Chúng tôi cùng tiếp cận di sản kiến trúc từ đa dạng điểm nhìn để chuyển tải những bức tranh đa chiều nhất có thể.

Chúng tôi muốn kể những câu chuyện đa dạng về đời sống con người trong những công trình di sản: họ đang đối mặt với những khó khăn nào, sự trăn trở của họ trong lựa chọn giữ gìn hay phá hủy, những lo âu và ước mong của họ dành cho những điểm mốc ký ức của dòng họ mình. Chúng tôi cho rằng câu chuyện về di sản chỉ có thể hoàn thiện khi có được sự trao đổi phi định kiến, nơi câu chuyện của con người có một vị trí trung tâm. Tản Mạn Kiến Trúc mong mỏi trở thành một diễn đàn như thế.

Tản Mạn Kiến Trúc được ra đời để khỏa lấp khoảng trống về nguồn thông tin, mở rộng dựa trên sự đa dạng và hướng đến trở thành một diễn đàn thảo luận đa chiều. Trong quá trình hoạt động, dự án luôn nhận được sự phản hồi từ phía cộng đồng bạn đọc, để qua mỗi giai đoạn hoạt động, dự án trở nên tròn đầy hơn.

Dữ liệu đang cho thấy hơn 87% bạn đọc theo dõi dự án Tản Mạn Kiến Trúc nằm trong nhóm tuổi 18-35. Khi đọc dữ liệu này, chúng tôi hồi tưởng về quá trình 3 năm hình thành và phát triển dự án.

Tháng Tư năm 2019, khi bắt tay thực hiện dự án cộng đồng đầu tiên, các thành viên của Tản Mạn Kiến Trúc đang ở độ tuổi 18-25. Khi đó chúng tôi đối diện với câu hỏi: Là những người trẻ đam mê di sản, chúng tôi có thể viết về di sản cho những ai?

Hồi tưởng lại giai đoạn năm 2019, dự án nhận ra đó cũng là thời điểm những thảo luận về việc học sử, học văn hoá - nghệ thuật ở người trẻ đang bắt đầu diễn ra sôi nổi khắp các kênh truyền thông xã hội và báo chí. Bấy giờ cũng dần xuất hiện một số nhận định phổ biến cho rằng "người trẻ không quan tâm đến lịch sử và các vấn đề xã hội", "người trẻ không chịu suy tư", “người trẻ thiếu sự kết nối với ký ức cộng đồng”. Đứng trước việc chọn bước vào một lĩnh vực "ngách" như thế, Tản Mạn Kiến Trúc đối diện với nhiều băn khoăn trong lựa chọn định hướng. Liệu nỗ lực của dự án có thể tìm được tiếng nói hồi đáp?

Khởi đầu với nhiều tính thể nghiệm và băn khoăn như thế, Tản Mạn Kiến Trúc dần phát triển và dần trở thành một diễn đàn được nhiều người trẻ lẫn các chuyên gia nhắc tới như một sáng kiến năng động về việc chia sẻ và trao đổi cởi mở về di sản, văn hóa Việt Nam. Dự án Tản Mạn Kiến Trúc luôn đối thoại và nhận lại những hồi đáp để cùng xây dựng những tiếng nói chung cho chủ đề ta cùng quan tâm.

Cảm giác băn khoăn ở buổi đầu nay đã dần phai nhạt và chuyển hoá thành sự thúc đẩy. Tản Mạn Kiến Trúc nhận ra rằng chúng tôi đã tìm được những người bạn đồng hành cùng yêu quý di sản. Hiện dự án đang tương tác cùng cộng đồng hơn 41.000 bạn đọc tương đồng về tuổi đời và trải nghiệm sống: những người trẻ sinh sống giữa đô thị, đối diện với nhiều xu hướng hiện đại và có nhiều băn khoăn về căn tính, tri thức bản địa, mối quan hệ tinh thần với ký ức của các thế hệ trước, cảm xúc bâng khuâng trước vẻ đẹp của những tàn tích, tình yêu di sản và văn hoá cùng nỗi trăn trở về những khả năng dung hòa giữa di sản và sự phát triển của đời sống đô thị.

Khi nhìn lại ba năm, điều làm cho Tản Mạn Kiến Trúc suy nghĩ nhiều nhất chính là khả năng lan toả: dự án cộng đồng không là gì hơn nỗ lực để lan tỏa, để chia sẻ, đối thoại, truyền cảm hứng và nhận thêm nhiều cảm hứng mới.