[Tọa đàm] Tính hiện đại và chủ nghĩa hiện đại trong kiến trúc

"Tính hiện đại và chủ nghĩa hiện đại trong kiến trúc" là chương trình thứ hai trong chuỗi thảo luận năm 2023 do Tản Mạn Kiến Trúc tổ chức nhằm tìm kiếm những cách kiến giải về kiến trúc theo nghĩa rộng: kiến trúc hiểu như dựng xây đời sống trong sự bảo bọc của thiên nhiên vô tận. Chương trình được xây dựng nhằm mở rộng bức tranh nghiên cứu liên ngành, đa góc nhìn về hiện trạng kiến trúc và di sản Việt Nam trước các biến đổi toàn cầu.

Tản Mạn Kiến Trúc vinh dự đón chào Kiến trúc sư Mel Schenck trong buổi trò chuyện chuyên đề lần thứ hai. Ông là tác giả của quyển sách “Kiến trúc hiện đại miền Nam Việt Nam” do Phương Nam Books phát hành.

Khi tiếp cận kiến trúc hiện đại, cần phân biệt các khái niệm có vẻ tương đương nhau như “modern”, “modernist”, “modernity” và “modernism” như thế nào? Kiến trúc hiện đại đã nảy sinh trong những hoàn cảnh lịch sử và tư tưởng cụ thể nào, có mối quan hệ như thế nào với kiến trúc cổ điển? Trên những tiền đề của kiến trúc hiện đại quốc tế, các kiến trúc sư Việt Nam giữa thế kỷ 20 đã có những sáng kiến nào trong việc xây dựng nên một nền kiến trúc dành riêng cho Việt Nam?

Qua quyển sách “Kiến trúc Hiện đại Miền Nam Việt Nam” với phần hình ảnh do nhiếp ảnh gia Alexandre Garel thực hiện, tác giả Mel Schenck cung cấp một tiếp cận có hệ thống với lớp di sản đã trở nên thân quen với hầu hết cư dân miền Nam. Tác giả đặt kiến trúc hiện đại vào những hoàn cảnh lịch sử cụ thể, cho thấy quá trình tính hiện đại quốc tế được ứng dụng vào bối cảnh Việt Nam trong những thập niên giữa thế kỷ 20, phản ánh những khao khát khẳng định bản sắc và xây dựng nên không gian sống thoải mái trong khí hậu nhiệt đới.

Theo KTS, “modernity” (tạm dịch: tính hiện đại) là hoàn cảnh góp phần khuôn đúc nên thực tại mà ta đang trải nghiệm, có nguồn gốc từ những thành tựu khoa học kỹ thuật mà con người đạt được trong những thế kỷ gần đây.

“Modernism” là khuynh hướng triết học và thẩm mỹ sinh ra như một phản ứng với hoàn cảnh hiện đại. Xét trong lĩnh vực kiến trúc, “modern” chỉ những kiến trúc được xây dựng trong thời kỳ hiện đại, dựa trên những khả năng mà khoa học kỹ thuật hiện đại mang lại.

Trong khi đó “modernist” chỉ một tập hợp kiến trúc cụ thể hơn với những nguyên lý xác định. Theo KTS Schenck, kiến trúc hiện đại miền Nam Việt Nam giữa thế kỷ 20 (Southern Vietnam mid-century modernist architecture) là một nhánh kiến trúc modernist riêng biệt, được phát triển dựa trên những tham chiếu về văn hóa, khí hậu và tư tưởng của xã hội Việt Nam. Đây cũng là nội dung chính mà ông đã trình bày trong quyển sách “Kiến trúc hiện đại miền Nam Việt Nam” (Schenck, Garel. 2023. Phương Nam Books).

Quý vị bạn đọc đã đóng góp thêm những thảo luận góp phần làm cho buổi nói chuyện trở nên đa chiều. Những thắc mắc và trao đổi cuối chương trình xoay quanh vấn đề trùng tu và bảo tồn hệ thống kiến trúc modernist ở Việt Nam, liệu có hay chăng một sự phục sinh của kiến trúc hiện đại giữa thế kỷ 20 trong bối cảnh đương đại, và những ưu điểm của dòng kiến trúc này mà các nhà thiết kế hiện nay có thể tham chiếu.

Với KTS Schenck, việc tái sử dụng kiến trúc hiện đại giữa thế kỷ 20 cho các công năng hiện tại là một giải pháp hữu hiệu để vừa giảm phát thải trong đô thị, vừa giữ gìn một bộ phận di sản quan trọng của thành phố. Trong đó, ông đã dẫn chứng công trình modernist tại số 152 Nam Kỳ Khởi Nghĩa (nay là không gian Nam Thi House) như một trường hợp tái sử dụng kiến trúc hiệu quả.

Đây là dịp thứ 2 tác giả chia sẻ về quyển sách "Kiến trúc hiện đại miền Nam Việt Nam" của ông, nhân dịp quyển sách được dịch ra tiếng Việt do Phương Nam phát hành. Đồng thời là toạ đàm thứ 2 trong năm 2023 do Tản Mạn Kiến Trúc tổ chức, sau buổi chia sẻ của Giáo sư Chung Hoàng Chương về Đồng bằng Sông Cửu Long vào tháng 02.2023.

Tản Mạn Kiến Trúc hẹn gặp lại quý vị trong chương trình tiếp theo!

"Tính hiện đại và chủ nghĩa hiện đại trong kiến trúc"

Diễn giả: KTS Mel Schenck

Tổ chức và điều phối: Hiếu Y

Thiết kế: Lê Quan Thuận

Hình ảnh: Duy Khang và Chí Cường

Tản Mạn Kiến Trúc và Năm Năm Tháng Tháng tổ chức tại Nam Thi House