Cửa thượng song hạ bản, đóng mở, tối sáng, tĩnh động
Nhà vườn An Hiên - Huế.
25May2022
Cửa thượng song hạ bản là loại cửa gắn liền với nhà gỗ miền Trung và miền Nam. Cấu trúc cửa chỉ cho phép một phần nhỏ ánh sáng lọt vào nội giới, nơi sắc tối đen của gỗ ngự trị, hình thành nên chiều sâu bóng tối đầy chất cảm trong nội thất cổ Việt Nam.
Bản vẽ cửa thượng song hạ bản dựa vào hiện vật ở nhà cổ Trường Cửu, tỉnh Bình Dương.
Về cấu trúc, cửa bao gồm hai phần chính:
- Nửa trên (thượng song) là các thanh gỗ song song (được tạo dáng như những thanh tròn, vuông, xoắn, mắt tre và các kiểu dáng đa dạng khác);
- Nửa dưới (hạ bản) khép kín bằng các tấm ván, phần dưới đóng kín này tạo ra diện tích cho các trang trí chạm trổ và khảm xà cừ.
Cửa thượng song hạ bản khi được mở rộng toàn bộ. Ảnh chụp tại nhà cổ Ngọc Thơ, tỉnh Bình Dương.
Cấu trúc này cho phép đóng không gian nhưng vẫn chừa ra các kẽ thoáng khí ở phần song. Ánh sáng lọt qua các kẽ này chiếu sáng nhẹ nhàng cho nội thất. Cánh cửa gỗ vì thế không tuyệt giao với thiên nhiên mà thay vào đó nới rộng không gian ra ngoài ngoại giới.
Do sự chênh lệch sáng-tối, người từ bên ngoài không nhìn thấy các chi tiết bên trong, nhưng người trong nhà có thể quan sát các khu vực sáng bên ngoài ngôi nhà, như vậy tuy có khe hở mà vẫn riêng tư. Mỗi lần chủ nhân hé mở từng đôi của thượng song hạ bản, từng mảng ánh sáng lần lượt được mở rộng, chầm chậm hé lộ nội giới Việt theo một cách thức đóng- mở, tối-sáng nhịp nhàng và kín kẽ.
Khu vườn hiện ra sau hàng song.
Bộ cửa đầy chi tiết trang trí ở nhà cổ Đại Điền (Bến Tre). Hình khối ba chiều ở các bức chạm gỗ thích ứng tốt với môi trường nội thất đầy bóng tối. Ở đó, nước sơn, mạ vàng và xà cừ có các cường độ phản quang khác nhau và tạo nên những thăng giáng có vần điệu.
Bài viết: Hiếu Y
Hình ảnh: Ninh. Minh họa: Tumiigg, Leo
Bài viết liên quan
Ngôi nhà cổ họ Mai với kiến trúc nhà rường truyền thống Việt, tuy vẻ ngoài khiêm nhường song lại ẩn tàng bề dày lịch sử tận thuở đầu tiên khi di dân đến xây dựng nên vùng đất phương Nam...
Nằm ở giao điểm của những dòng sông lớn, Chợ Mới là điểm hội tụ của các dòng lưu thông quan trọng, đồng nghĩa với việc vùng đất này liên tục đón nhận nhiều ảnh hưởng văn hóa trong suốt lịch sử của nó...